Night Order Book (Gecə Əmr Kitabı) — kapitanın körpüdə olmadığı zamanda qərar qəbuletmə prosesini asanlaşdırmaq üçün qısa şəkildə əhəmiyyətli təlimatlar verilən, gəmi sənədlərinin ayrılmaz bir hissəsidir. Bu təlimatları oxuyub imzalayan kapitan köməkçisi onların başa düşüldüyünü təsdiqləyir. NOB, Master’s Standing Orders (Kapitanın Daimi Təlimatları) hissəsidir və dənizdə gəmi olduğu hər gecə doldurulmalı və imzalanmalıdır. Prosedura gündəlik olaraq, əvvəlki gündən olan mətndə dəyişiklik olub-olmamasından asılı olmayaraq yerinə yetirilməlidir. Dolayı yolla bu, sübut edir ki, kapitan gecə vaxtında körpüdə olub, vəziyyətlə tanış olub və onu kağızda növbədə olan köməkçilər üçün oxumaq və yerinə yetirmək məqsədilə yazıb.
Kapitan köməkçisi olaraq hər zaman bu tədbirlərin nəyə görə yazıldığını anlamamaq mümkündür və bəzən "indi özümə hökm çıxardıram" kimi hiss oluna bilər, lakin bu, əslində, öz-özünə edilən bir komplimentdir. Müqavilə imzalayıb gəmiyə çatandan sonra sadəcə vəzifələrinizi yerinə yetirin, və Gecə Əmr Kitabı (NOB) sizə kömək edəcəkdir.
Nəyi yazmaq lazımdır ki, qısa və aydın olsun? Şərti olaraq, hərəkətli gecə təlimatlarını 2 hissəyə bölək: NƏ ETMƏLİ və KAPİTANI NƏ VAXT ÇAĞIRMAQ.
A) NƏ ETMƏLİ:
1. Proper Lookout təmin edin və COLREGS qaydalarına əməl edin**:
- Hər bir şey şturman üçün aydın olmalıdır: o və vahid matros müşahidəni vizual, cihazlar vasitəsilə aparır və mütəmadi olaraq, tənbəllik etməyərək, körpünün qanadlarına çıxıb vəziyyəti "hiss edirlər". Xüsusilə kənar səslərə, vibrasiyalara, ya da arxadan gələn gəmiyə diqqət yetirin. Qəzaların statistikasını araşdıraraq belə hallar tapmaq olur ki, bir gəmi digərinə "çatır". Və toqquşma anına qədər heç bir gəmidə toqquşma təhlükəsi olmadığı düşünülürdü, çünki lazımi müşahidə aparılmamışdı. Rickmers Dubai gəmisində vahid köməkçi Walcon Wizard yükgəmisi və Kingston yedək gəmisinin arasından keçməyə çalışırdı. Hər şey qaydasında idi, amma yükgəmisi yedəkdə idi və yedək trosundan keçmək mümkün olmadı. Radar/AIS hədəfləri ayrı göstərilsə də, tros keçidi əngəlləyirdi. Köməkçi yorulmasaydı və durbinlə baxıb gəmilərin göstərdikləri işıq/simvolları yoxlasaydı, qəribə vəziyyətin qarşısı alına bilərdi. Təəssüf ki, belə vəziyyətlər az deyil.
2. Ərazidə kiçik və balıqçı gəmilərinə diqqətli olun:
- Ticarət donanmasının dənizçiləri, balıqçılıq donanmasının həmkarlarını proqnozlaşdırılmazlıqlarına görə xüsusilə sevirlər. Bu, bir yerdə dönmə qabiliyyətinə və təcili sürət artırma ehtimalına malikdir, hətta mütləq gəminin adını oxuyacaq dərəcədə yaxın keçmək üçün cəhd edirlər. Burada kapitan öncədən köməkçiyə mümkün təhlükə haqqında məlumat verməlidir ki, növbə müvafiq müşahidə aparsın. Məsələn, idarəetməni əvvəlcədən manual rejimə keçirmək də lazımdır.
3. CPA-nı (Closest Point of Approach) > 2.0 nm (dəniz mili) saxlayın, ölçüsündən asılı olmayaraq:
- Bu nümunədə CPA-nın 2 mil olması okean keçidi üçün nəzərdə tutulub. Qırmızı Dənizdə, Malakka Boğazında və ya Doverdə bu rəqəm ətraf şəraitdən asılı olaraq tam fərqli ola bilər. Kapitan bu rəqəmi qeyd edərkən öz təcrübəsinə, gəminin taktiki-texniki xüsusiyyətlərinə və "axmaqlıq" faktoruna düzəliş etmə qabiliyyətinə əsaslanır. Köməkçiyə isə sadəcə olaraq bu rəqəmə riayət etmək lazımdır, çünki həddindən artıq yaxınlaşma, xüsusən də okeanda, yalnız gəmini idarə edən şəxsin səhvindən irəli gələn axmaqlıqdır. Əgər sizin rəqibiniz, dünya okeanının genişliklərində qarşılaşdığınız gəmi, həyati əlamətləri göstərmir, təhlükəsizliyə məhəl qoymur və həddindən artıq yaxınlaşmağa davam edirsə, vəziyyəti qiymətləndirib müvafiq manevri özünüz edin (COLREGS qayda 17). Prinsipial olmaqla son ana qədər gözləməyin, çünki COLREGS-də prinsipiallıq barədə heç nə deyilməyib.
Hətta balıq ovu ilə məşğul olan bir qayıq o qədər kiçik ola bilər ki, sanki 20 metr məsafədən keçmək olar, amma unutmayın ki, bu qayığın içində bir insan var və onun həyatını sizin gəminizin yaratdığı dalğalardan qayığın çevrilməsi ilə itirmək təhlükəsi mövcuddur.
4. Hava şəraitinə nəzarət edin və proqnozları yeniləyin, Weather PC-ni yeniləyin:
- Müşahidənin ən vacib aspektlərindən biri hava şəraitinə və onun dəyişikliklərinə nəzarətdir. Növbədə olan şəxsin dənizin vəziyyətinin dəyişəcəyinə hazır olması və kapitanı və müvafiq gəmi xidmətlərini yaxınlaşan pis hava, duman, yağış və s. üçün vaxtında xəbərdar etməsi çox vacibdir. Tropik siklonların yaranma/keçmə zonasında yerləşən gəmi əvvəlcədən kursu (keçid planını) dəyişməlidir ki, həmin siklondan təhlükəsiz şəkildə uzaqlaşsın. Bunun üçün ayrıca qeyd etmək lazımdır: "Tropik siklon “TC NAME” barədə xəbərdar olun və onun hərəkətini izləyin".
5. Ch16VHF və Fövqəladə tezliklərdə radio müşahidəsini saxlayın:
- Sadəcə: hər şturman növbəyə qəbul olunduqda, VHF-in hansı kanalda olduğunu yoxlayır və səsi tənzimləyir ki, efirdə baş verənləri eşidə bilsin; həmçinin Inmarsat-C, MF/HF və DSC avadanlıqlarının işlək və düzgün qəbul/ötürmə üçün tənzimləndiyini təsdiqləyir.
6. Yanğın və təhlükəsizlik patrulunun performansına nəzarət edin, nəticələri qeyd edin:
- Night Safety/Fire Patrol (Gecə Təhlükəsizlik/Yanğın Patrulu) anlayışı heç kimə sirr deyil. Fərqli şirkətlərin patrulun kim tərəfindən və necə həyata keçirilməsinə dair müxtəlif tələbləri var. Ən geniş yayılan prosedurlardan biri gəmi boyunca gəzmək, möhürlər olan yerləri yoxlamaq və bu prosesi təsdiq etmək üçün kontrol kartını möhürləməkdir. Daha sonra patrulun müvəffəqiyyətlə tamamlanması barədə növbətçi köməkçiyə hesabat vermək lazımdır. Növbətçi zabit patrulun uğurla başa çatdığını gəmi jurnalına qeyd edəcək. Şəxsi tövsiyə: patrul prosesini çox ciddi qəbul edin. Möhürləri körpüdə saxlayıb kontrol kartını əvvəlcədən möhürləməyin, bir neçə gün əvvəlcədən möhürləməyi heç düşünməyin – belə edə bilməklə, bəlkə də, bir neçə insanın həyatını xilas etmiş olarsınız. Unudulmuş qaynayan çaydan, yanan qurutma qurğusu və ya siqaret böyük fəlakətlərə səbəb ola bilər. Unutmayın ki, hər kəsin həyatı xüsusilə gecə vaxtı sizin əllərinizdədir, çünki hamı yatarkən yanğınla mübarizə üçün təcili yardım komandası toplamaq asan və sürətli olmayacaq.
7. Körpü avadanlığını yoxlayın və düzgün tənzimləyin:
- Zaman keçdikcə və təcrübə qazandıqca körpünün avadanlığından istifadə etməyə və onu öz ehtiyaclarınıza uyğun tənzimləməyə öyrəşirsiniz. Məsələn, radarı nisbi və ya real hərəkət rejimində istifadə etmək, siqnal işıqları və gəmi işıqlarının işini yoxlamaq, dərinlikölçəni uyğun şkalaya keçirmək, VHF-in səsini yoxlamaq lazımdır (tez-tez səs azaldılır və sonra geri yüksək səviyyəyə qoymaq unudulur). Hər kəsin öz vərdişləri olsa da, avadanlığın düzgün istifadəsi və lazımi tənzimlənməsi hər növbətçi üçün həyati vacibdir. Buna görə də, “işləyirmi” və “düzgün tənzimlənibmi” suallarını yoxlamaq növbəni qəbul edən şəxsin öhdəliyidir. Tez-tez ilk dəfə növbə qəbul edən “təcrübəsiz” köməkçilərdə belə halları müşahidə etmək olur ki, radarda SEA CLUTTER maksimuma qədər artırılır, əsaslandırma isə belədir: "ekran təmiz olsun və dalğaların təsiri qarışıq olmasın". Ekrandakı digər hədəflərin görünməz olduğu isə ikinci dərəcəli məsələ kimi qəbul edilir🤦♂️. Belə halların çox olduğunu nəzərə alaraq, avadanlığı yoxlamağa tənbəllik etməyin və onun düzgün tənzimlənməsinə əmin olun.
8. Yaxşı işlər siyahısı bununla bitmir və vəziyyətə uyğun olaraq əlavə edilə bilər:
- Əgər gəmi pirat fəaliyyətinin mümkün olduğu bir əraziyə yaxınlaşırsa, belə qeyd edilir: “Be vigilant and maintain anti-piracy watch, Ch 08VHF, keep overboard water spray guns ON during night time”; naviqasiya növbəsinin səviyyəsini artırmaq lazım olduqda, yazılır: "0400 increase bridge watch level to BWL2"; kapitanı çağırmaq lazım gəldikdə, belə qeyd olunur: “Call Master as marker on the chart or 2hrs prior arrival”; əgər gecə vaxtı limana yaxınlaşırıqsa və 16-dan fərqli başqa bir VHF kanalında növbətçilik etmək lazımdırsa, bu da Night Order Book-da əks olunur.
B) Kapitanı nə vaxt çağırmalı və ya “Əgər kapitanı çağırmaq barədə düşünürsünüzsə, demək ki, vaxt artıq yetişib”:
- **Hər hansı bir şübhə olduqda məni çağırın və ya:**
- Şübhələr varsa, kapitanı xəbərdar edin.
1. Şirkət və ya fraxtatorlardan hər hansı bir göstəriş alındıqda:
- Müasir istehsalat standartları və bazar rəqabəti səbəbindən gəmi fraxtatorun/Şirkətin tələblərinə dərhal reaksiya verməlidir ki, sahiblərinə gəlir, ekipajına isə əmək haqqı təmin etsin. Sadə dillə desək: gəminin kommersiya fəaliyyəti ilə bağlı əhəmiyyətli bir məktub və ya teleks alınarsa, bunu kapitana xəbər verin. Kapitan isə ya səhərə qədər cavab verilməsini, ya da həmin an tədbirlər görülməsini qərarlaşdırar. Göstərişlər müxtəlif ola bilər: sertifikatın surətini göndərməkdən tutmuş, fraxtatorun təyin etdiyi vaxta limana çatmaq üçün təcili sürətin artırılmasına qədər.
2. Gəminin təhlükəsizliyinə təsir edən hər hansı bir avadanlıq sıradan çıxdıqda:
- Bu, "Körpü avadanlığını izləyin və düzgün tənzimləyin" adlı hissədə qeyd olunmuşdu. Hər hansı bir avadanlıq sıradan çıxarsa, bu barədə kapitana məlumat verilməlidir və o, bununla bağlı nə etmək lazım olduğunu qərarlaşdırar. Bu, təkcə naviqasiya avadanlığına deyil, gəminin təhlükəsiz istismarını təmin edən istənilən avadanlığa şamil edilir. Tanker üçün bu, üst qurğularda və ya ballast tanklarında toksik/partlayıcı qazların ölçülməsi sistemi və ya yük tanklarındakı təzyiq ölçmə sistemi ola bilər. Siyahı bitməzdir. Şübhələr varsa – zəng edin və xəbərdarlıq edin.
3. Külək > 6 bf; Görünürlük < 5.0 nm; Atmosfer təzyiqi sürətlə aşağı düşürsə:
- Fırtına gəminin təhlükəsiz hərəkətinə təsir edir, bu da əsas mühərrikə, gəminin gövdəsinə yükü artırır. Göyərtə yükü olanlar, bağlamaların kifayət qədər təhlükəsizliyini və bütövlüyünü diqqətlə izləməli, sürət və kursu vaxtında dəyişməlidirlər. Mənfi temperaturlarda gəmi buzla örtülə bilər ki, bu da gəminin stabilliyinə mənfi təsir göstərə bilər.
2016-cı ilin yanvarında Fransanın Atlantik sahilləri yaxınlığında "Modern Express" gəmisi sağ tərəfdə 50 dərəcə əyilmə yaşasa da, canlılığını itirmədən sürüklənməyə davam etdi. Gəmi yedəyə alınmadan əvvəlki fövqəladə vəziyyət qrupu əyilməni azaltmaq və düzləşdirməkdə uğursuz oldu. Bağlamalar dəniz dalğalanmasından dolayı zəiflədi, yük yer dəyişərək əyilmə yaratdı. Sürət və kursun dəyişdirilməsi tədbirləri ilə faciəni önləmək mümkün olardı. Gəminin taleyi sizin əllərinizdədir – bunu unutmayın, hörmətli növbətçi köməkçilər.
- Görünürlük situasiyanı adekvat qiymətləndirmək üçün vacibdir. Məhdud görünürlük şəraitində biz tamamilə radara etibar etməli oluruq, lakin radarın bir sıra məhdudiyyətləri var. Buna görə, kapitanı yaxınlaşan məhdud görünürlük sahəsi barədə xəbərdar edin və ya gəminin artıq onun içində olduğunu bildirin. Duman siqnalını çəkinmədən istifadə edin – kimsəni oyandirmaq qorxusundan narahat olmayın. Köməkçilərinizə sıx şəraitlərdə gəmini müstəqil idarə etməyin uyğun olmadığını izah edin. Nəzarəti gücləndirin, kapitanı körpüyə çağırın. Bu, onlara etimad göstərilməməsindən deyil, sadəcə, yükü bölüşdürərək işi birgə daha yaxşı edə biləcəyiniz üçündür.
- Atmosfer təzyiqi hər saat izlənməli və onun dəyişməsi hava şəraitinin dəyişməsi barədə sizi xəbərdar edə bilər: tropik siklonun və ya fırtınanın yaxınlaşması.
4. Kapitanın Daimi Təlimatlarına riayət edə bilmirsinizsə:
- "Birinci qayda": Kapitan hər zaman haqlıdır.
- "İkinci qayda": Əgər Kapitan haqlı deyilsə, birinci qaydaya baxın.
Zarafat bir yana, əgər hər hansı bir şey gözlənildiyi kimi getmirsə və təhlükəsizlik sərhədləri səhvlərin və nəticələrin mümkün sərhədlərinə yaxınlaşırsa, kapitanı məlumatlandırmaq daha yaxşıdır. Əgər kapitanla məsləhətləşsəniz, vəziyyətə uyğun olaraq dəqiq təlimatlar ala bilərsiniz. Zəngin vaxtında edilməsi üçün təşəkkür sözləri eşitməsəniz belə, bu, sizin məsuliyyətlə işə yanaşdığınızın sübutudur.
5. Yuxarıda təqdim olunan siyahı tam deyil və xüsusi şəraitə, üzmə bölgəsinə, iş və gəmi növünün xüsusiyyətlərinə uyğun olaraq tamamlanaraq genişləndirilə bilər.
Burada, hörmətli kapitanlar, sizə hərəkət sərbəstliyi verilir.
Hər dəfə "Night Order Book"-un doldurulmasının sonunda əlavə edin:
- "Uğurlu və təhlükəsiz növbə keçirin."
- "İmzalamadan əvvəl oxuyun və anlayın."